O rijkdom van het onvoltooide

O rijkdom van het onvoltooide
Column door Marco Visser

Op 21 juni a.s. was het honderd jaar geleden dat J.H. Leopold (1865-1925) overleed. Hij is een van onze grootste dichters, en daarmee meteen ook een van de grootste Rotterdammers: van 1891 tot 1924 was hij docent klassieke talen aan het Erasmiaans Gymnasium, waar hij Ida Gerhardt in de klas had (toen al herkenden ze in elkaar de dichter[es] en geestverwant).

Zijn naam is bekend, maar zijn gedichten worden nauwelijks nog gelezen. Zijn ze te moeilijk, te ironisch, te onderkoeld-melancholisch? Hebben wij inmiddels zoveel behoefte aan ‘duidelijke taal’? ‘Zeg gewoon even waar het op staat’… Nee, daarvoor kunnen we bij Leopold niet terecht. Maar wie de tijd neemt om stil te staan, om de zinnen langzaam tot zich door te laten dringen – iets waarvoor de kerk toch ook een plek is –, die krijgt misschien wel toegang tot een woordwereld van ongekende zachtaardige diepgang. Zo is er een gedicht dat bestaat uit slechts een regel, waar je lang naar kunt staren: ‘O rijkdom van het onvoltooide’. Juist de dingen die rafelig zijn, rommelig en onaf: zit er niet een geweldige schoonheid in, een wereld aan mogelijkheden? Ik vind het troostrijk.

Ook is Leopold bekend om zijn kwatrijnen, vierregelige gedichten die een sfeer schetsen, en de lezer iets meegeven om inderdaad bij stil te staan:

Men zoekt zich en men raakt elkander kwijt,
men volgt met vreugde en ontvlucht in spijt,
men twist en ruziet en is ontevreden
en weer verzoend en alles zonder reden.

Soms zijn zijn gedichten ineens verrassend geestig:

De tijd maakt vaal, onooglijk en krom
en breekt er alle kracht en brengt ze om;
ik riep: is er iets triesters dan de dood?
het klonk: de ouderdom, de ouderdom.

Maar ronduit ontroerend is dit liefdesgedicht:

‘O, als ik dood zal, dood zal zijn
kom dan en fluister, fluister iets liefs,
mijn bleke ogen zal ik opslaan
en ik zal niet verwonderd zijn.

En ik zal niet verwonderd zijn;
in deze liefde zal de dood
alleen een slapen, slapen gerust
een wachten op u, een wachten zijn.’

Op zaterdag 21 juni 2025 was er in boekhandel Donner aan de Coolsingel, op initiatief van boekverkoper en kenner Leo van de Wetering, een bijeenkomst rond Leopold (hier nog terug te kijken). Met muziek, de eerste Leopoldlezing en gedichten voorgedragen door dichters. Hopelijk het begin van een traditie. Tijd om Leopold te herontdekken!


(J.H. Leopold, tekening door Herman E. Mees, 1922)


 
terug